Ko Lay (Inn Wa Gone Yee): A Commander of Poetry (Burmese Text)
by Khet Mar / March 21, 2013 / No comments
The Burmese poet Ko Lay. Photo: Courtesy of Khet Mar.
ကိုေလး (အင္း၀ဂုဏ္ရည္)
ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း မႏၱေလးတကၠသိုလ္ကေမြးဖြားေပးလိုက္တဲ့စာေရးဆရာ ကဗ်ာဆရာေတြထဲမွာ ကဗ်ာ တပ္မႈးႀကီးမ်ားလို႔ ေျပာစမွတ္ခံရသူ ၄ဦးပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ၄ ဦးထဲမွာ ဆရာ ကိုေလး (အင္း၀ဂုဏ္ရည္) တစ္ဦးအပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။
ဆရာကိုေလး(အင္း၀ဂုဏ္ရည္) ဟာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားဘ၀မွာ မႏၱေလးတကၠသိုလ္ အေဆာင္မ်ား စာၾကည့္တိုက္မွဴး စစ္ကိုင္းခရိုင္အသင္း ဥာဏဗလမွဴးတာ၀န္ေတြထမ္းေဆာင္ခဲ့ပါသလို မႏၱေလးတကၠသိုလ္ ကေလာင္ရွင္အသင္းအဖြဲ႕၀င္လည္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားဘ၀ထဲက ကဗ်ာစေရးခဲ့တဲ့ဆရာ ဟာဒီေန႔အထိကဗ်ာကိုတစိုက္မတ္မတ္ေရးဖြဲ႕ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ‘လမ္းသစ္’ ကဗ်ာစာအုပ္နဲ႔ အမ်ိဳးသားစာေပဆုရရွိခဲ့ပါတယ္။
- ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အစိုးရကခ်ဳပ္ကိုင္ထားတဲ့သတင္းစာေတြမွာေဖာ္ျပေလ့မရွိတဲ့အေၾကာင္းအရာေတြကို ေျပာဆို နားေထာင္ခ်င္ရင္ က်မတို႔တေတြ လဘက္ရည္ဆိုင္ကိုသြားၾကပါတယ္။ လဘက္ရည္ဆိုင္ေတြဟာ သူငယ္ခ်င္း စာေရးဆရာေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးတက္ႀကြလႈပ္ရွားသူေတြ၊ တျခားေသာအႏုပညာရွင္ေတြနဲ႔
ေတြ႔ဆံုစကား၀ိုင္းဖြဲ႕ရတဲ့ ေနရာျဖစ္သလို မိတ္ေဆြသစ္ေတြေတြ႕ရတတ္တဲ့ေနရာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ က်မတို႔တေတြဟာ လဘက္ရည္ ဆိုင္ေတြထဲမွာ စာအေၾကာင္းေပအေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းေတြေျပာၾကပါတယ္။ ဒီစာမ်က္ႏွာကေလးမွာေတာ့ က်မတို႔ေပ်ာ္ေမြ႕ခဲ့ၾကတဲ့ လဘက္ရည္ဆိုင္ကစကား၀ိုင္းေတြ ကိုလြမ္းဆြတ္စြာနဲ႔ အဲဒီတုန္းက ေျပာျဖစ္ၾက တဲ့အေၾကာင္းအရာေတြထဲကတခ်ိဳ႕ကို တင္ျပၾကည့္ဖို႔ႀကိဳးစားခဲ့ပါတယ္။ 
- ခက္မာဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံက စာေရးဆရာ၊ သတင္းစာဆရာ၊ ကဗ်ာနဲ႔အက္ေဆးေရးသူတဦးျဖစ္ပါတယ္။ “ႏွင္းရိုင္းေၾကြတဲ့ည” အမည္ရွိ လံုးခ်င္း၀တၱဳတအုပ္နဲ႔ ၀တၱဳတိုေပါင္းခ်ဳပ္ ၃အုပ္၊ အက္ေဆးေပါင္းခ်ဳပ္ ၁ အုပ္ ေ၇းသားထုတ္ေ၀ခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ ခက္မာရဲ႕၀တၱဳတိုနဲ႔ ကဗ်ာတခ်ိဳ႕ကို အဂၤလိပ္ဘာသာ၊ ဂ်ပန္ဘာသာနဲ႔ စပိန္ ဘာသာျပန္ဆိုျခင္းခံခဲ့ရသလို ေရဒီယိုဇာတ္လမ္းမ်ား၊ ဇာတ္လမ္းတိုရုပ္ရွင္မ်ားအျဖစ္အသံုးျပဳျခင္းခံခဲ့ရပါတယ္။ ခက္မာဟာ ခိုလံႈရာဗိမာန္ “City of Asylum/Pittsburgh” ရဲ႕ ယာယီေနထိုင္ခြင့္ရစာေရးဆရာေဟာင္းတဦးလည္းျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေမြးဖြားခဲ့တဲ့ က်မအရြယ္မ်ိဳးဆက္အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ကိုေလး (အင္း၀ဂုဏ္ရည္) ကို လူမျမင္ ဖူးေတာင္မွ နံမည္ကိုၾကားဖူးၾကပါတယ္။ အထက္တန္းျမန္မာစာ စာအုပ္မွာျပဌာန္းခဲ့တဲ့ ဆရာ့ရဲ႕ ‘လမ္းသစ္’ ကဗ်ာကိုေအာ္ဟစ္ရြတ္ဆို က်က္မွတ္ခဲ့ဖူးသူေတြခ်ည္းပါပဲ။ က်မကေတာ့ ကံေကာင္းေထာက္မစြာ စာေပနယ္ ကိုေရာက္ရွိခဲ့ေလေတာ့ ဆရာနဲ႔လူခ်င္းပါခင္မင္ခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ေပါ့ေပါ့ပါးပါးေနတတ္တဲ့ဆရာ့ကို က်မတို႔မႏၱေလးေရာက္တိုင္း သြားေရာက္ေတြ႕ဆံုႏိုင္ဖို႔ႀကိဳးစားေလ့ရွိပါတယ္။
၁၉၈၈ အေရးေတာင္ပံုႀကီးေနာက္ပိုင္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဦးေဆာင္ၿပီး အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ကိုတည္ေထာင္တဲ့အခါ ဆရာ ကိုေလး (အင္း၀ဂုဏ္ရည္) ဟာ တတ္သိပညာရွင္တစ္ဦးအေနနဲ႔ ၀န္းရံအားေပး ခဲ့ပါတယ္။ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္တည္ေထာင္ၿပီးတ့ဲေနာက္မွာ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္မွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာေန႔ႀကီးရက္ ႀကီးေတြမွာ အမွတ္တရအခမ္းအနားေတြ က်င္းပျပဳလုပ္ေလ့ရိွပါတယ္။ အဲဒီလုိ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ အထိမ္းအမွတ္ ေဟာေျပာပဲြေတြထဲက အမ်ဳိးသားေန႔ေဟာေျပာပဲြကေတာ့ အနည္းငယ္ထူးျခားတယ္လို႔ေျပာရမွာပါ။ ဘာေၾကာင့္ လည္းဆိုေတာ့ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ေဟာေျပာတ့ဲသူမေျပာင္းတာပါပဲ။ အမ်ဳိးသားေန႔ ေရာက္တုိင္း NLD ဌာနခ်ဳပ္မွာ ပင္တိုင္ေဟာေျပာသူႏွစ္ဦးကေတာ့ အင္း၀သားကဗ်ာဆရာႀကီးႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဦးၾကည္ေအာင္နဲ႔ ဦးကုိေလး (အင္း၀ဂုဏ္ရည္) တုိ႔ပါပဲ။
ဒါေပမ့ဲ ၁၉၉၅ ေနာက္ပုိင္းႏွစ္ေတြမွာေတာ့ နအဖ အာဏာပုိင္ေတြ၊ စစ္ေထာက္လွမ္းေရးေတြက NLD ကက်င္းပ တဲ့ အမ်ိဳးသားေန႔အခမ္းအနားမွာ ေဟာေျပာဖို႔ေရာက္လာေလ့ရွိၾကတဲ့ ဆရာႏွစ္ဦးရဲ႕ ခရီးသြားလာမႈ၊ တည္းခုိ ေနထုိင္မႈေတြကို ေႏွာင့္ယွက္ဟန္႔တားတာမ်ဳိး ကန္႔သတ္၊ ပိတ္ပင္တာမ်ဳိးေတြလုပ္လာပါတယ္။စစ္ေထာက္လွမ္း ေရးက စီစဥ္သတ္မွတ္ေပးတ့ဲေနရာမွာပဲ တည္းခုိရမယ္ဆိုတာမ်ိဳး၊ ဘယ္မသြားရ ဘာမလုပ္ရဆုိတ့ဲ မလုိလား အပ္တ့ဲ ကန္႔သတ္ခ်က္အမိန္႔မ်ဳိးေတြ ထုတ္လာတ့ဲအထိ ျဖစ္လာပါတယ္။ အဆိုး၀ါးဆံုးကေတာ့ ၁၉၉၅ ေနာက္ ပိုင္းမွာ ဆရာႏွစ္ေယာက္စလံုးကို ကဗ်ာေရးခြင့္ပိတ္ပင္လိုက္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၉ မွာ ကြယ္လြန္ခဲ့တဲ့ ဦးၾကည္ေအာင္ကေတာ့ ၁၉၉၅ ေနာက္ပိုင္းကေန ေသသည္အထိသူ႔ကဗ်ာေတြကို ပံုႏွိပ္စာလံုးအျဖစ္ျမင္မသြား ရေတာ့ပါဘူး။ ဆရာကိုေလးကေတာ့ ၂၀၁၀ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရတက္လာၿပီးေနာက္ ကဗ်ာေရးခြင့္ျပန္လည္ရရွိ ခဲ့ပါတယ္။ ကဗ်ာျပန္လည္ေရးခြင့္ရခ်ိန္မွာေတာ့ ဆရာ့အသက္ဟာ ၇၅ ႏွစ္ထဲေရာက္ေနပါၿပီ။
ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုေက်ာ္ ကဗ်ာေရးခြင့္ပိတ္ပင္ခံခဲ့ရေပမယ့္ ဆရာဦးကိုေလးဟာ အာဏာပိုင္ေတြကိုအာဃာတ မထားခဲ့ပါဘူး။“တို႔ဘက္က တစ္ဆင့္ေလွ်ာ့လိုက္တာေပါ့။” လို႔ လူထုအက်ိဳးအတြက္စဥ္းစားခဲ့ပါတယ္။
ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတာ္ဆီဦးတည္သြားမယ္လို႔ေၾကြးေၾကာ္ေနေပမယ့္ ေသနတ္သံမစဲေသးတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ စိုးရိမ္စြာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကဖို႔ကိုလည္း တိုက္တြန္းခဲ့သလို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမၾကာခင္ရ ရမယ္လို႔လည္ူးေမ်ွာ္လင့္ခဲ့ပါတယ္။
“ေသနတ္သံေတြ မစဲေသးဘူးဗ်။ က်ဳပ္ေမြးလာကတည္းက ၇၅ ႏွစ္လံုးရွိၿပီ ေသနတ္သံေတြမစဲေသးတာ။ ၿငိမ္း ခ်မ္းေရးေဆာင္ရြက္တဲ့အဖြဲ႔တစ္ခု ကၽြန္ေတာ္တို႔လုပ္ၾကမယ္လို႔ စိတ္ကူးထားတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးက မၾကာခင္ အခ်ိန္မွာရမယ္လို႔ ကြ်န္ေတာ္ထင္တယ္။ သမၼတႀကီးဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရအဖြဲ႕၊ တပ္မေတာ္နဲ႔ပါတီေတြ ပူးေပါင္း လိုက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေအာင္ျမင္မွာပါ။”
ဇန္န၀ါရီလအတြင္းကေတာ့ က်မသတင္းတစ္ပုဒ္ ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာႏွစ္စဥ္က်င္းပတဲ့ ေတာ္ ဘုရားကေလးစာေပဆု (ကဗ်ာ) ကို ဆရာကိုေလးရရွိခဲ့ပါတယ္တဲ့။ အဲဒီစာအုပ္ထဲက ကဗ်ာေတြဟာ ၁၉၆၅ နဲ႔ ၁၉၉၁ ၾကားက ကဗ်ာေတြကိုစုစည္းထုတ္ေ၀ထားတာလို႔လည္းသိရပါတယ္။
ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ စာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာပံုႏွိပ္စာလံုးအျဖစ္တရား၀င္ကဗ်ာေရးခြင့္မရခဲ့ေပမယ့္ ဒီႏွစ္ေတြအတြင္း မွာ ဆရာဟာ ပံုႏွိပ္ေဖာ္ျပခြင့္မရလို႔ရယ္ဆိုၿပီး ကဗ်ာမေရးပဲေနခဲ့မွာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ အဲဒီ ၁၉၉၅ ေနာက္ပိုင္း ေရးခဲ့တဲ့ကဗ်ာေတြကိုစုစည္းထားတဲ့ ဆရာ့စာအုပ္ကို ျမင္ခ်င္ပါေသးတယ္။
