Where Did the Violence Come from After the February ‘79 Revolution?

February 1, 1979. The Revolutionary Leader and the nation’s Chief Imam give speeches at the Faizia School of Qom about the struggles of the Iranian people as well as material and spiritual welfare programs, with special emphasis on the “Islamic Republic” and “self-reliance.” The speeches mark the arrival of Grand Ayatollah Imam Khomeini, the Revolutionary Leader. The people of Qom and the people of many surrounding towns attend the event. In his speech, The Imam, Spiritual Leader during the February 1979 revolution, promises that the international community will aid in our country’s development. He calls on the people to not only celebrate the development of our country, but also of our country in the context of a global community. The revolutionaries and their Spiritual Leader, who brokered a treatise, have come to develop a plan for “humanitarian outreach”, to make a spectacle of their piety and spirituality, and to develop their vision.

Just one month after the Revolution, the Revolutionary Leader has gone to Qom, the interim government has been formed, and the process of establishing the new system has begun.

Beat! After the revolution!

Two days after the revolution, Sheik Sadiq Khalkhali receives a decree in the evening. The Judge, and later the Head of the Revolutionary Courts, are appointed by the Revolutionary Leader.

On February 15, 1979, one of the most senior military generals was killed by a firing squad on the rooftop of Tehran’s Refaah School. Four names were selected from a list of at least 24, and the newly established state had no say. Four names were selected by the Revolutionary Leader, put to trial by Sheik Sadiq Khalkhali, and sentenced to death. His name has remained on the people’s minds ever since. He was appointed by the Revolutionary Leader, and he was the debate partner of the Leader’s late child, Seyyed Mostafa Khomeini. In one of his most recent interviews (with Payam Fazli Nedjad), he spoke about the people’s revolutionary anger, going so far as to say that he used to wish death upon all the corrupt officials in this world. Khalkhali conveyed his consolidated power during this interview and declared that all criminal complaints should be referred to his jurisprudence. Khalkhali converted the people’s righteous anger into his own centralized power, together with his total and absolute endorsement of the founder of the Islamic Republic. He said in the same interview: “History must be representative of revolutionary successes– and there should be no attempt to magnify its mistakes. For example, when the guards brought me one twin brother instead of the other and I executed him– this is not a big deal. Or, for example, in the year 81, I think they arrested a group of people who were essentially Islamic but, well, they told us that they were Marxists. Without a second thought, I ran my blade through them all. Afterward, we announced that they were brave martyrs of the revolution. And that was not technically a lie.”

And the clean hands of righteous anger continued to be used to justify his total jurisprudence and to grant him the exclusive right to claim human lives under his own interpretation of the law. The drumbeat of fallen victims got faster every day. Amir Abbas Hoveyda was executed on April 7, 1979 despite all of the efforts by politicians and the temporary government to save him. A flood of executions continued, and even after Khalkhali, it does not stop. Khalkhali was named the “Robespierre of Iran” by the Tudeh Party and the Party’s nominee for the First Congressional Council after the revolution. It was as if the Khalkhali revolt was strongly favored by the Tudeh Party, and many other inclusive (but armed) parties. In those days, their slogans called for the verdict of the revolutionary courts, and they wanted the people to report traitors. Even the city dwellers seemed happy with these executions. Masoud Behnoud, writing about the night of execution of four generals, said, “For an hour bullets rained all over the city in their name. And this crazed city could not recall any day of similar joy.”

At the same time, the new head of the Judiciary is someone very close to the Revolutionary Leader, and from the most powerful party. Khalkhali is pushed aside, but the executions continue. Farrokhru Parsa, Minister of Education, served on two of Hoveyda’s Cabinets. During her time with the Ministry, she benefited from the advice of this new Head of the Judiciary, Dr. Beheshti, and assisted with his Islamic Center in Hamburg. On May 8, 1980, Farrokhru Parsa was executed during the presidency of Dr. Beheshti by the Judiciary’s chief instrument: A president, who was simultaneously the most powerful Iranian Judiciary, and perhaps the strongest figure within the Party closest to the founder of the regime.

One month after the revolution, Asadollah Mubasheri, the first justice minister of the new system, goes to Qom to visit the Revolution Leader with a general amnesty bill in hand. Ayatollah Khomeini reads the bill and says, “So soon?” In spite of Mubasheri’s explanation, he again says, “It’s too soon.” Mubasheri takes this bill to him again in the second month. And again he hears the same response. (Quoted in the memories recorded by Harvard University.) There was no general amnesty being developed. According to the report by Amnesty International in March 1980, at least 438 people had been executed from the beginning of the revolution to date. And this was despite the fact that interim governments did not favor such executions. In a conversation with Newsweek while speaking about non-approved court actions, Yadollah Sahabi, says: “At present, the logic of revolution is at work, and not everything works the way we want it to.”

Through June 20, 1981, a time of reckoning

The violence continues. The Judiciary System continues its executions. Rulers claim to be reliant upon Islam. Instead, they rely upon their own narrow-minded interpretation Islam. As the saying by Ali ibn Ali Talib goes, “Wearing Islam is like wearing inside-out fur.” These new conquerors behave without abandon, except while on the Prophet’s treaded path while conquering Mecca, when He proclaimed, “Today is the day of mercy.”

Assassinations by opponents of the new regime (like the Forghan Group) have just begun. Faces of many new rulers are rolling down with their heads. Terrorists are arrested by the Regime’s security forces. Accounts of these arrests given by survivors recount brutal torture. No formal courts of law are afforded to these terrorists for their crimes. The terrorists are executed or receive extreme jail sentences. Confrontations on the streets intensify. The Judiciary is its own political party. Both its President as well as the country’s Prosecutor are prominent figures in the Islamic Republic Party. Dozens of supporters of one of the largest political organizations in the country are killed. On March 4, 1981, the President speaks of torture in the prisons, but is interrupted and unable to finish his speech, instead framed as the sole person responsible for the torture. The Judiciary Head is a leader within the main party in opposition to the President, and a close ally to the Founder of the system.

Violence intensifies. One side gains consolidated power and marginalizes all competitors. The situation is acute and critical. Both sides promote violence. The situation leads to the removal of the President from the country’s judiciary branch. The most powerful party in opposition to the governing body shifts to a renewed, armed struggle, and a new round of violence begins.

June 20, 1981 to summer 1988: beginning with repression and ending in genocide.

After June 20, 1981, prisoners in Iran’s prisons have counted hundreds of executions per night. The names of Asadullah Lajevardi and Sheik Muhammadi Gilani are on everyone’s mind. Some people are arrested and executed without cause, and afterward, the Revolutionary Prosecutor’s Office asks the detainees’ parents to identify the bodies of their executed loved ones. The most extreme form of the crackdown has begun, and continues at an ever-changing pace. Some were released in 1986 and 1987 by the Amnesty Committee, which later became known as (Ayatollah) Montazeri’s Amnesty Committee.

The war between Iran and Iraq rages on. In addition to that war, the executions, the violence, and the torture taking place in the prisons of the Islamic Republic, the PMOI Forces are also engaged in the assassination of citizens, members of the system, and anyone who is assumed to be related to the system. Some assassinations are random in nature and unrelated to each other. But the result is the justification for the security forces to further crack down on opponents of the established regime. A broken cycle of violence is clearly evident. The ruler is to blame, but the assassinates on the ground carried out without cause buy the opposition also facilitate the spread of violence.

The war ends, and the summer of 1988 arrives. According to survivors, the process leading up to the killing of political prisoners began in the summer of 1988, much earlier than the end of the war or the military operation of the PMOI, known as Forough Javidan/Mersad (but the executed were not affiliated with the this organization). Left wing prisoners were also all killed. The slaughter of 1988 took shape and morphed into something like an Iranian Holocaust. One of the biggest mass murders of political prisoners in the history of Iran took place at that time, at the hands of the Leader, the Founder of the Regime and Death Committees all over the country.

Torture

A lot of debate had taken place with regards to torture in the Islamic Republic. Torture, at least on the record, had serious opponents– such as the Head of Parliament, the Vice Chairman and the head of the Justice System. During the term of the President at that time, there were reports of the torture of arrested groups, such as Forghan. It was as if, within his operational responsibilities, he was unable to (or maybe didn’t want to) implement the very visions he used to advocate in his meetings before the assembly of Experts. A few years later, though, the deputy leader at the time protested against torture, but in a very aggressive tone. Eventually, these protests led to, or at least became one of the reasons, for his removal from deputy leadership.

In a short, hand-written letter addressing the leader, he wrote: “Rumors suggest that you have said ‘he [Mr. Montazeri] presumes me [Mr. Khomeini] to be a Shah, and my intelligence to be that of a Shah’s Secret Police. Of course, I do not presume you to be a Shah, but the crimes committed by your Secret Police and within your prisons have protected the public image of both Shah and Secret Police. I say this with deep knowledge.” {Memories of Hossein Ali Montazeri-Vol. 2 Page 1212}

A detailed description of the tortures described in connection with the prisoners of the ‘80s would be a voluminous book. But to understand these situations, it would help to mention some quotes.

In the memoirs of Mr. Sheikh Hosein Ali Montazeri, pages 522 to 525, in the words of Mr. Ja’far Karimi, who, according to Mr. Montazeri, was sent by Mr. Khomeini to investigate prison affairs: “We have gone to Hessarak (or Ghezel Hesar) prison near Mardabad, where we saw that they had placed a floor mat and a black blanket at the entrance to a room. Inside it was so dark that it was not possible to tell daytime from the night, and about ten people were imprisoned within.” And then he said: “We came across a girl who was eating her own Feces. They had tortured her so much that she had become insane. And yet, she was still being held in prison.”

In his book “Neither Life, Nor Death,” Iraj Mesdaghi lists the physical tortures endured by survivors of the 1988 massacres: “Beating with a cable and tortures related to it, such as whipping the head or reproductive organs with the cable, kicking wounded legs with a boot, amputating with the cable, or cutting the nail and finger and the like. Hanging them from the ceiling from their hands or their feet, bound in the bascule fashion. Or tied down over a cross. Beating with cable for extended period of time– burning, like branding, burning different places with cigarettes, burning places with lighters, and even burning the skin with Gasoline. Burning with an iron, electric oven, etc. Beating, shooting prisoners with different equipment, and breaking the bones in their bodies. Holding their heads under water and similar acts. Electric shocks and– In the case of women, everything from rape to forced undressing in the presence of other men, such as the interrogator, or others. Sodomizing men with the use of hard objects, etc.”

Prisoners during this period were not released, even after receiving the charges and undergoing a body search. Instead, prisoners were constantly tortured. Some examples are: forcing the prisoners to remain standing up in a very small space, sleep deprivation, a casket known as “the cage” where prisoners were made to remain. Detailed descriptions are far beyond the scope of this writing. The intensity was such that years later, it is still evident in their story-telling, through their stuttering, tears and stress.

Forced Disappearances

Violence does not end with imprisonment, torture and execution. In those years, some individuals also disappeared against their will for political or ideological ideas. As with prisoners, they were tortured and executed, there are no definitive statistics on this issue. However, several groups have been identified, including those who had disappeared up until the summer of 1988.

On August 21, 1980, 11 people were abducted. Nine of them were members of the National Assembly of the Baha’is of Iran. The abduction was carried out while an Assembly meeting was in progress. Abdolhossein Teslimi, Hooshang Mahmoudi, Ebrahim Rahmani, Dr. Hossein Naji, Manouchehr Ghaemmaghami, Ataollah Mogharabi, Yousef Ghadimi, Bahiyeh Naderi, and Dr. Kambiz Sadeghzadeh Milani, members of the First National Assembly of the Baha’is of Iran after the victory of the 1979 Revolution, as well as two other Baha’is of Iran, namely Dr. Youssef Abbassian and Dr. Heshmatullah Rouhani, Assistants to the Continental Board of Councilors, disappeared. There is still no news of them. This matter has been vigorously pursued for years, but their families have still not received any results.

Those arrested in the 1980s are among another group of people who disappeared. Many of them never saw their families again. The fate of many of them is clear, but there are still others whose fate was never determined. Some of them were released from prison after the massacre of the summer of 1988. But, after trying to rejoin their relevant organizations (generally the MEK), they meet again with security forces and disappear. To this day, there is no definitive news of them. Siamak Tobaei is the name of one man who disappeared this way.

Not even children were immune from such forced disappearances. As only one sample, a newborn baby was separated from her mother in Nowrooz, in 1984, for what was claimed to be a medical examination. Neither the mother nor any of her relatives ever saw the baby again. That baby’s name was Golru Rahemipour, the daughter of Hussein Rahemipour. They separated her from her mother under the pretense of a needed medical checkup, with no explanation to Golru’s mother. This is not the only daughter who vanished. It has been said that Golru’s father was executed like so many others, but like so many others, a body is never delivered to the family.

To children’s families they say: “You do not possess the necessary merit and competency to raise a child.” According to Mohammad Nairi, one of the lawyer’s following this case, there is an interview with Mr. Lajevardi, the head of the Evin Prison at the time, in which he says that “if these children are raised and educated in a healthy family, they will become members of Hezbollah”– The idea being that children should be raised by families of “better” ideologies.

Certainly, Gulro Rahemipour’s example is not a special case. There are many similar cases. So far, and in the years since the 1979 revolution, more than 500 cases of forced disappearance in Iran have been recorded by the United Nations Working Group for Forced Disappearances.

Endeavoring to answer one question: Where did the violence come from?!

The Iranian revolution of February 1979 and the subsequent events are full of violence. In its earliest years, until June 1981, the extent of this violence is not comparable to other revolutions during the century. History must be analyzed within in its geographical, social and international contexts. In 1979, the world still burned hot with the fever of the Cold War. Global revolutionary patterns are very violent patterns by nature. From Cuba in the middle of the twentieth century to Russia and France early in the century, which had become a historical memoir by this point, Iran’s Revolution of 1979, which was one of the biggest and most effective twentieth-century revolutions, is no exception.

In fact, violence is a long-standing pattern in the revolutionary literature. From Khalkhali as a Shia Jurisprudent to the left-wing parties, and from the most traditional to the others. Let’s take a look at some documents from that period:

Among the intellectuals, nationalists, the interim government, and the liberation movement– who were all accused of being liberal– and the non-revolutionary traditional clergy– who were opposed to Ayatollah Khomeini and were of course severely suppressed later– Who was for and who was against the executions? Who would have said that, for example, the military leaders of the Imperial Army, the Prime Minister and former officials of the old regime, and those considered to be remains of the oppressive regime, must not be executed?

The constitution of the Iranian Organization for the Protection of Freedom and Human Rights bears the marks of being one of the first human rights institutions in Iran. But its founders are the open-minded and intellectual types of people who were marginalized and removed during the first year of the revolution. The lack of hegemony in human rights literature around the world is a major issue, and general antagonism toward violence, which, after the collapse of the Soviet Union– especially in the 21st century, cast its shadow on the world. The Universal Declaration of Human Rights was adopted in 1948, but the literature supporting human rights was unable to take root in the world until many years later. I do not intend to justify the violence on the pretext of time and place. But, time and place should be taken into consideration to understand an event in context. And of course, I do mean understood, and not justified. Violence is absolutely wrong, and even the smallest instance is unforgivable. But understanding the events which lead to these instances, at the very least, can help us prevent them in the future.

We are Iranians in the Middle East, born under the influence of a culture that has affected us all in this part of the world. And we the Iranians, the revolutionary Iranians of the 1979 Revolution, have grown up and had grown roots in it. Have any fundamental transformations in this part of the world that we know of been without some, or even just a little violence? Of course, one can take a diplomatic tone and claim that we are a model nation, that has been and will remain free of violence. But let’s be honest with ourselves. Our dictatorial culture over many thousands of years, is not something which can be concealed. Nor is our deeply-rooted culture of forceful male dominance. We Iranians have always been a religious people. But the teachings of these religions (albeit in the context of time and place) include many signs marks of violence.

Many letters of criticisms have been written and continue to be written about our cultural behavior. About our demeanors as Iranians, from Jamalzadeh to the adaptability of the Iranian merchant, and the sociological studies, and the elite. But there is still much work to be done, and more studies are needed to better understand our self-esteem and the diplomatic attitude of our intellectuals and rulers.

To measure ourselves against something like the non-violence in India is wrong. We have much to learn from them, but measuring ourselves against them is something else entirely. Any observant reader can distinguish between the culture, myths and history in this part of the world (the Middle East) with the Indian subcontinent. Farid al-Attas, the Malaysian sociologist, who speaks of colonization and localization within the social sciences shares my views. Let’s decolonize the concepts, then compare them to our canvas, our history, our culture and our civilization. Let’s not forget that those who, at that time used the most violent acts against their compatriots, were born and bred as products of this culture– from the founder of the regime to Khalkhali, Beheshti, Lajevardi and Mohammadi Gilani, to the interrogators and prison officials and the Death committee of 1988. They did not come from the moon. And many of them were not educated elsewhere. Incidentally, the scholars on the other side of the world opposed this group. I want to emphasize again to the reader the difference between justification of an event and the attempt to understand the event. A crime however small is still a crime in any culture, and under any pretext. An attempt to understand this is recognizing the root cause.

Khomeini, Khalkhali, Mohammadi Gilani, and even non-clerics like Lajevardi, all claim to have acted within the scope of the law, based on their own perceptions of Shia jurisprudence. They frequently reference the fact that this practice is legal in accordance with Islamic law, and it is obvious in the remaining interrogations and films, the trials and in their own words. Torture is performed not in the name of torture itself, but shrouded in the Sharia mask called ta’zir. The literature about the elimination of dissent is specifically worded literature, which can be interpreted subjectively. Words such as hypocrites, infidels, warrior, military, corruptors on earth, martyrs, mujahid, etc., each have a certain meaning from one point of view, and can have another meaning from a different perception. The reality of the revolution in Iran is that of a ruling perception based on a specific interpretation of law and based on Islam in general. This is what we are faced with, and what has been used to justify all of the domination, the suppression, the massacres and the executions. Incidentally, this view of understanding and interpretation is in the minority among the traditional clerics. Let’s not forget that in the same bitter first decade of the revolution, many of the high-ranking clerics were suppressed, imprisoned, exiled or died, like Sayyid Shariatmadari, the late Agha Seyyed Reza Sadr, the brother of Imam Seyyed Moussa Sadr, the late Seyyed Shariatmadari’s son, and the son of a senior reference, Sayyid Sadriddin Sadr. Perhaps it is not a bad practice to read the “Fi Sajen Velayat al-Faghih.” Note that the pamphlet was originally written in Arabic and translated into Persian in recent years.

Thus, we are faced so-far with a three-headed dragon. Global conditions, our own culture, and the repressive, violent recitation of clerics and their subjects from Shiite Islam.

Let us not forget that, although it is correct that the Revolution of February 1979 was the product of an unwitting partnership of intellectuals and clerics (I have borrowed this interpretation from Mr. Reza Alijani’s writings and speeches), but also of unstructured intellectuals who are no longer living (Dr. Ali Shariati), or have no ability to influence or organize people. In contrast, they are faced with a power that goes by the name of Spiritual Cleric, empowered by the revolutionary authority, of which one can be found in every village and town. He has a traditional financial relationship with people, and upon the basis of this traditional financial relationship and this clerical “spiritual” legacy, he can mobilize the public. During the Shah’s regime, these clerics were at one time exiled to furthest parts of the country, where the local Muslim youths would see concepts such as revolt and revolution through their lenses and essentially become politicized.
Given the above mentioned three prong situation, is it now possible to explain why these violent acts occurred at the beginning of the first decade of the revolution?

We must say no. Here is an unspoken point: Without the supervision of an anti-corruption body, a high level of power gradually began to taste so good to the leaders of the new system, that it seized everyone from the top to bottom and they soon abandoned thought of leaving it. The purpose of this power was initially to implement their ideas, but eventually, the power itself turned into the main idea and became the axis of their desire. The signs of this pivotal power and the efforts taken to preserve it are portrayed in the literature of the new rulers, and should be mentioned in more detail on another occasion. Perhaps this is a starting point for a research chapter.

The aforementioned factors, the hegemony of power and oppression, the conditions of war are at the very least the main factors that contributed to the violence of the first decade of the revolution. From the very beginning, they have preyed upon victims and have facilitated the massacre of political prisoners in the summer of ’88. And of course, they continue to victimize with severity, to some degree. One element gets stronger and the other ones weaken. But the combination seems to be the same as it was.

Summer of ’88. The war ends. A war that was like a “blessing” for the authoritarian rulers of Iran who, using it as an excuse, managed to rule with hegemony and oppression, violence, execution and man-made catastrophe. Now the prisons are full of political prisoners. The founder of the system is in poor health and faces the final months of his life. A founder who had at least three sources of legitimacy when he first sat upon the throne of power. The supreme leader was the product of a revolution, was a source of unrest and then became a constitutionally approved leader. Plans to eliminate the Deputy Supreme Leader have been set in motion since many months ago, and his son-in-law’s brother was executed in October 1987. The political players of those days know that under the leadership of Sheikh Hussein Ali Montazeri, their wide-spread control over Iranian natural resources will descend into mayhem. The survivors of the Islamic Republic Party, who nowadays hold three seats of power and Iran’s security forces, know that they must think of some way to deal with the political prisoners, after the death of the Supreme Leader of the system. The next leader will be chosen on the basis of the constitution only. Considering a decade of executions, if a high volume of political prisoners are gradually freed from prison, it will shake the foundations of their power and turn everything upside down. Thus, they should be “cleaned up”. This would eliminate a generation of potential protesters whose foreheads are marked with memories of the 1979 revolution. Also, for years to come, it will scare off all those who might think of opposition, will instill such terror in the society at large. A horror upon the basis of which they can continue to rule. And so, the summer 1988 Iranian Holocaust is the process for which Forough Javidan/Mersad Operation becomes the excuse, not the reason.

28 Years later. More mass murders.

These points have been made and will be made so that such bitter experiences may not be repeated. But 28 years after the summer of 1988, in the summer of 2016, the tragedy is repeated. Black Monday in the Raja’i Shahr prison. Twenty-five prisoners belonging to Sunni sect are killed in yet another large mass execution, the first since the massacre of 1988, takes place.

Twenty-nine years after that bloody summer of ‘88, and one year after the greatest massacre of ideological prisoners since ‘88, conditions have not improved nor has any spirituality or religion been honored. Incidentally, the main victim in all this is the spirituality and morality itself, which seem to have been stripped away entirely from modern Iranian society. In June of two years ago, the Aftab News website reported 10,000 prostitutes in Tehran alone, from the married housekeeper to average employees, stating that “some people use the services of these women to eliminate obstacles and cut through administrative bureaucracy.” Last year in March, the head of the relief committee estimated that 11 million are below the poverty line in Iran. On the 26th of September of last year, the website “Meidaan” reported that 66% of Iranian women face domestic violence. The Tasnim broadcasting service affiliate of the Revolutionary Guards announced in October 2016 that there is one violent incident every nine seconds in the country, and found that the city’s “Psychology Clinic” was deserted. Children are the victims of violence, and reports of the rape and murder of children are heard on a regular basis. The situation in prisons– the trauma, pseudo-torture and solitary confinement, as well as the food strikes that follow, are no longer considered news, and are concealed in this current age of media from the citizens of our society.

Now, we must ask those who, together with their supporters began the very first cycle of violence during those first days of revolution; those who didn’t allow for general amnesty; and those who ruled Iran under the twisted influence of absolute: were they able to fulfill their promises? The clear and true reply shall be determined by history, and by those whose consciousness is clear.

Originally published in Mihan: http://mihan.net/1396/07/10/1200/

Translation provided by Global Wordsmiths. Original text in Farsi below.

آوار خشونت پس از انقلاب بهمن ۵۷ از کجا آمد!؟
ده اسفند ۱۳۵۷. سخنرانی رهبر انقلاب و امام امت در آن روزگار با موضوع “تبیین نتایج مبارزات ملت ایران – برنامه‌های رفاهی مادی و معنوی – تأکید بر «جمهوری اسلامی» و خودسازی” در مدرسه فیضیه قم. مناسبت سخنرانی، ورود آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب به قم است و حاضران اهالی قم و دیگر شهرستانها. رهبر معنوی آن روزهای انقلاب بهمن ۵۷ در این سخنرانی وعده می دهد که دنیا و آخرت مردمان را آباد می کنند. میگوید و از مردم میخواهد که تنها “دلخوش” به آبادانی دنیایشان نباشند. انقلابیون و رهبر معنوی آنها که یک مرجع تقلید صاحب رساله است، آمده اند که آنها را به “مقام انسانیت” برسانند، “معنویت” و “روحیات” شان را “عظمت” دهند و آخرتشان را آباد کنند.
هنوز یک ماه نیز از پیروزی انقلاب نگذشته است. رهبر انقلاب به قم رفته و در آنجا ساکن شده اند. دولت موقت تشکیل شده و روند استقرار نظام تازه آغاز شده است.
ضرباهنگ! پس از انقلاب!
۲ روز از پیروزی انقلاب گذشته است. عصر شیخ صادق خلخالی حکمی را دریافت می کند. حاکم شرع و بعدتر رئیس دادگاههای انقلاب از سوی رهبر انقلاب منصوب می شود.
۴ روز از پیروزی انقلاب گذشته است. روز ۲۶ بهمن ماه ۱۳۵۷ و پشت بام مدرسه رفاه تهران. ۴ تن از ارشدترین ژنرالهای نظامی تیرباران می شوند. این ۴ نام از میان لیستی با دستکم ۲۴ اسم انتخاب شده اند. دولت تازه استقرار یافته، کاره ای نیست. ۴ نام توسط رهبر انقلاب انتخاب شده، توسط شیخ صادق خلخالی محاکمه شده و به اعدام محکوم شدند. نام شیخ صادق خلخالی نامی است که از این تاریخ تا چندی بعد بر سر زبانهاست. او منصوب رهبر انقلاب است و هم مباحثه فرزند درگذشته او، سید مصطفی خمینی. او در یکی از آخرین مصاحبه هایش (با پیام فضلی نژاد) از خشم انقلابی مردم در آن زمان می گوید که “مرگ” کسانی را طلب می کرد که “مفسد فی الارض” بودند. خلخالی در همین مصاحبه از “فقه” محوری خود و اینکه تمام استنادات باید به این “فقه” باشد، می گوید. خلخالی آن خشم انقلابی را با فقه محوری خود، آنهم تنها با تفسیر شخصی اش و مجوز تام و تمامی که از بنیانگذار جمهوری اسلامی داشت درآمیخت و آن کرد که تاریخ آن را روایت کرده است. خود در همین مصاحبه و تنها برای یک نمونه می گوید: “تاریخ باید نماد دلاوری های انقلابیون باشد، حالا خطاهایشان را که نباید بزرگ کرد. مثلا اینکه پاسداران یک برادر دوقلو را به جای دیگری آورده اند و من اعدامش کرده ام، اینکه نکته مهمی نیست یا مثلا یک گروه بودند که آخر سال ۵۹ فکر می کنم دستگیر کردند که اساسا اسلامی بودند ، اما خب به ما گفتند که اینها مارکسیست هستند و من بدون فوت وقت از دم تیغ گذراندمشان. بعد هم اعلام کردیم اینان در صف شهدای انقلاب هستند و حقیقتا هم دروغ نگفتیم.”
و این خشم انقلابی و دست باز و فقه محوری به گونه ای که خود او ملاک تام و تمام تفسیر آن باشد همچنان قربانی میگیرد. ضرب آهنگ این قربانی گرفتن در روزهای پس از پیروزی انقلاب تند می شود. امیرعباس هویدا علی رغم تمام تلاشهای سیاسیون و دولت موقتی ها در ۱۸ فروردین ۵۸ اعدام می شود. و سیل اعدامها ادامه پیدا می کند و حتی پس از رفتن خلخالی هم متوقف نمی شود. خلخالی ای که توسط حزب توده ایران، روبسپیر ایران نام گرفته بود و نامزد مورد تائید این حزب برای مجلس شورای اول پس از انقلاب شده بود. انگار انقلابی گری خلخالی به شدت به مذاق حزب توده و بسیاری دیگر از احزاب فراگیر، اما مسلح زمانه خوش آمده بود. آنان در آن روزها در شعارهایشان، برنده بودن حکم دادگاههای انقلاب را طلب می کردند و میخواستند که اسلحه خلق به سینه خائنان همیشه غرنده باشد و بماند. شهر هم انگار از این اعدامها شادمان بود. مسعود بهنود در خصوص شب اعدام ۴ ژنرال می نویسد: “تا ساعتی از همه جای شهر به هوای آنان گلوله می‌بارید و شهر جنون گرفته چنان شادمانی به یاد نداشت.”
رئیس جدید قوه قضائیه نظام در حال استقرار همزمان از قدرتمندترین چهره های نزدیکترین حزب به رهبر انقلاب است. خلخالی را برکنار می شود، اما اعدامها ادامه دارد. فرخ رو پارسا، وزیر آموزش و پرورش در دوکابینه هویدا بود. در زمان وزارت از مشاورت این رئیس جدید قوه قضائیه امروز و دکتر بهشتی دیروز، بهره برد و به مرکز اسلامی او در هامبورگ کمک میکرد. فرخ رو پارسا در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۹ در زمان ریاست دکتر بهشتی بر دستگاه قضایی اعدام شد. رئیسی که همزمان هم قوی ترین مرد قضایی ایران بود و هم یکی از قوی ترین (و شاید قوی ترین) چهره نزدیکترین حزب به بنیانگذار نظام.
تازه یک ماه از انقلاب گذشته بود. اسدالله مبشری، اولین وزیر دادگستری نظام تازه با یک لایحه عفو عمومی به قم و دیدار رهبر انقلاب می رود. آیت الله خمینی لایحه را میخواند و می گوید: “به این زودی؟” و با وجود توضیح مبشری باز می گوید که “خیلی زود است.” مبشری این لایحه را برای ماه دوم نیز نزد او می برد. باز همین پاسخ را می شنود. (نقل شده در خاطرات ضبط شده توسط دانشگاه هاروارد.) عفو عمومی ای درکار نبود. به گزارش عفو بین الملل در اسفند ۱۳۵۸، تنها حدفاصل پیروزی انقلاب تا آن زمان، دستکم ۴۳۸ نفر اعدام شدند. و این در حالی بود که دولت موقتی ها با این اعدامها موافقتی نداشتند. کما اینکه یدالله سحابی در همان زمان در گفتگو با نیوزویک از عدم تائید چگونگی کار دادگاهها می گوید و اما می گوید که “در حال حاضر منطق انقلاب حاکم است و همه کار‌ها آن‌طور پیش نمی‌رود که ما می‌خواهیم.”
تا سی خرداد ۶۰، تا فصل تمایز
خشونت ها ادامه دارند. دستگاه قضایی همچنان اعدام می کند. حاکمان مدعی اند که بر اسلام متکی اند. اما تفسیر خود را به مصداق کلام علوی “لبس الاسلام لبس الفرو مقلوبا”، تنگ نظرانه بر آن حاکم کرده اند. این فاتحان جدید بر هر سیره ای رفتار می کنند، به جز سیره پیامبر در فتح مکه که الیوم یوم المرحمه سر داد.
ترورها توسط مخالفین نظام تازه (به مانند گروه فرقان) آغاز شده است. چهره هایی از حاکمان تازه بر زمین می غلطند. ترورکنندگان از سوی نیروهای امنیتی نظام تازه بازداشت می شوند. روایت بازماندگان از آن بازداشت ها از شکنجه های بسیار سختی می گوید. دادگاههای این افراد به هرچیزی جز دادگاه با تشریفات قانونی و رسمی اش شباهت دارد. ترور کنندگان اعدام می شوند و یا حبس های طویل المدت میگیرند. درگیری ها در خیابان تشدید شده است. دستگاه قضایی هم قبضه یک حزب سیاسی است. هم رئیسش و هم دادستان کشورش از شخصیت های برجسته حزب جمهوری اسلامی هستند. دهها هوادار یکی از گسترده ترین تشکل های سیاسی در کشور کشته می شوند. رئیس جمهور در ۱۴ اسفند ۵۹ از شکنجه در زندانها سخن می گوید. سخنرانی اش را به هم می ریزند. و بعد خود رئیس جمهور مسئول این حوادث معرفی می شود. رئیس دستگاه قضایی از رهبران اصلی ترین حزب مخالفت رئیس جمهور و از نزدیک ترین چهره ها به بنیانگذار نظام است.
خشونت ها شدت می گیرد. یک طرف آمده تا تمامیت قدرت را قبضه کند و همه رقبا را به حاشیه براند. وضعیت حاد و بحرانی است. شعارهای هر دو طرف هم نشان از خشونت دارد. کار به حذف رئیس جمهور از صحنه قانونی کشور می کشد. گسترده ترین سازمان سیاسی مخالف هیئت حاکمه به لبه تغییر فاز به مبارزه مسلحانه کشیده می شود و دور جدیدی از خشونت ها آغاز می شود.
سی خرداد ۶۰ تا تابستان ۶۷ آغاز با سرکوب، پایان با نسل کشی
زندانیان پس از سی خرداد ۶۰، سیصد سیصد و چهارصد چهارصد تیرخلاص را شبانه شمارش کرده اند. نام اسدالله لاجوردی و شیخ محمدی گیلانی بر سر زبانهاست. برخی دستگیر شدگان بدون احراز هویت اعدام می شوند و پس از اعدام دادستانی انقلاب از اولیای دستگیر شدگان میخواهد که بروند و عضو اعدام شده خانواده خود را شناسایی کنند. سرکوبها در شدیدترین وجه خود آغاز شده است. و این روند همچنان، با افت و خیز و کم و زیاد شدن ها ادامه دارد. حدفاصل سالهای ۶۵ و ۶۶ عده ای با تلاش هیئت عفوی که به هیئت عفو آقای منتظری معروف شد آزاد می شوند.
جنگ ایران و عراق همچنان در جریان است و کشور در وضعیت جنگی به سر می برد. در کنار جنگ و اعدامها و خشونت ها و شکنجه هایی که در زندانهای جمهوری اسلامی اتفاق می افتد، نیروهای سازمان مجاهدین خلق ایران نیز به ترور شهروندان، منسوبین نظام و خلاصه هرکه را فرض کنند با نظام رابطه ای دارد، مشغول اند. ترورها حساب نشده و عموما بی ارتباط با هم اند. اما بدل به توجیهی می شوند که نیروهای امنیتی از آنها برای سرکوب بیشتر مخالفین سیاسی نظام مستقر بهره می برند. سیکل معیوب خشونت خود را به طور واضح به رخ می کشد. مسئولیت با حاکم است، اما مخالفی که در روی زمین و بی هدف ترور می کند هم در بسط خشونت سهم بسیاری دارد.
جنگ پایان می یابد. تابستان ۱۳۶۷ فرا می رسد. بنا به گزارش نجات یافتگان، روند منتهی به کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ از بسیار پیشتر از پایان جنگ و یا عملیات نظامی سازمان مجاهدین خلق ایران معروف به فروغ جاویدان / مرصاد آغاز شده بود و در واقع آن عملیات نه دلیل که بهانه ای برای این کار شد. همانطور که اعدام شدگان تنها منتسبین به سازمان ذکر شده نبودند. چپ های زندانی نیز کشتار شدند. کشتار ۶۷ شکل گرفت و به هولوکاستی ایرانی بدل شد. یکی از بزرگترین کشتارهای زندانیان سیاسی در تاریخ ایران در این تاریخ شکل گرفت. با برنامه ریزی قبلی، به فتوای رهبر و بنیانگذار نظام و به دست هیئات مرگ در سراسر کشور.
شکنجه
در مذاکرات مجلس خبرگان بررسی قانونی اساسی جمهوری اسلامی در خصوص شکنجه بحث های فراوانی شده بود. شکنجه، دستکم در کلام، مخالفان جدی ای چون رئیس مجلس و بعد قائم مقام رهبری و رئیس وقت دستگاه قضایی را داشت. در زمان ریاست این رئیس وقت، گزارشهایی مبنی بر شکنجه دستگیرشدگان گروههای چون فرقان وجود دارد و انگار وی در حوزه مسئولیت عملیاتی اش نتوانسته بود (شاید هم نخواسته بود) که آن دیدگاههایی که در صحن مجلس خبرگان مطرح می کرد را اجرا کند. قائم مقام رهبری وقت اما، چند سالی بعد نسبت به شکنجه ها، اما با لحنی بسیار تند اعتراض کرد و همین اعتراض ها هم سرانجام سبب ساز و یا دستکم از جمله دلائل برکناری اش از قائم مقامی رهبری شد.
قائم مقام رهبری در نوشته‌ی کوتاهی خطاب به رهبری وقت می‌گوید که “شنیده شد فرموده‌اید: “فلانی [آقای منتظری] مرا [آقای خمینی] شاه و اطلاعات مرا ساواک شاه فرض می‌کند. البته حضرتعالی را شاه فرض نمی‌کنم ولی جنایات اطلاعات شما و زندان‌های شما روی شاه و ساواک شاه را سفید کرده است، من این جمله را با اطلاع عمیق می‌گویم.” {خاطرات حسینعلی منتظری – جلد ۲ صفحه‌ی ۱۲۱۲}
شرح شکنجه های نقل شده در ارتباط با زندانیان دهه ۶۰ مثنوی هفتاد من کاغذ است. تنها اما برای فهم شرایط به ذکر چند نقل اکتفا می کنم.
در خاطرات آقای شیخ حسینعلی منتظری، صفحات ۵۲۲ تا ۵۲۵، از قول آقای جعفر کریمی که بنا به قول آقای منتظری از سوی آقای خمینی برای تحقیق راجع به امور زندان‌ها فرستاده شده بود نقل می‌کند که: “”ما رفته ایم در زندان حصارک (یا قزل حصار) نزدیک مردآباد در آنجا دیدیم جلوی یک اطاق یک گلیم و پتوی سیاه زده اند و داخل آن به قدری تاریک است که روز و شب تشخیص داده نمی شود و حدود ده نفر را در آن زندانی کرده اند”، بعد گفت: “رفتیم به یک دختر برخورد کردیم که نجاست خودش را می‎خورد،از بس اذیتش کرده بودند دیوانه شده بود و باز او را در زندان نگه داشته بودند!””
ایرج مصداقی، از نجات یافتگان کشتار ۶۷ در کتاب “نه زیستن، نه مرگ”، تیترهای شکنجه‌های جسمی این دهه را بر می شمرد: “کابل زدن و شکنجه‌های توام با آن به مانند زدن کابل به سر یا به آلت تناسلی، لگد کردن پاهای شکنجه شده با پوتین، قطع عضو زیر کابل و یا قطع ناخن و انگشت و نظایر آن، آویزان کردن و بستن دست‌ها به شیوه‌ی قپانی، صلیبی بستن زندانی، آویزان کردن از سقف از دست‌ها و پاها، جوجه کباب که بستن زندانی است و کابل زدن‌های ممتد و نظایر آن – سوزاندن به مانند داغ کردن، سوزاندن نقاط مختلف با سیگار، سوزاندن نقاط مختلف با فندک و حتی سوزاندن عورت با چوب گازوئیلی، سوزاندن با اتو و اجاق برقی و نظایر آن – ضرب و شتم به مانند توپ فوتبال، زدن زندانی با وسایل مختلف و شکستن استخوان‌های بدن او، نگاه داشتن سر زیر آب و نظایر آن – استفاده از دستگاه آپولو – شوک الکتریکی، باتوم برقی و مانند آن – در مورد زنان نیز از تجاوز تا اجبار به برهنه شدن در برابر مردان دیگر اعم از بازجو و غیره تا استعمال اشیاء سخت در مقعد مردان و غیره”
زندانی در این دوران پس از اتمام بازجویی و دریافت حکم رها نمی شود. بلکه در بند و در هر جایی رفتار با او با همچنان با شکنجه همراه است. تنها چند نمونه اش را می توان “نگاه داشتن زندانیان در فضایی بسیار کوچک، بی‌خوابی و سرپا نگه داشتن‌ها، قفس، واحد مسکونی و تابوت” نام برد. شرحش بسیار مفصلتر از این مجال است. فشارها آنقدر سنگین بوده اند که هنوز هم پس از سالها، از لکنت زبانها در روایت آن رویدادها و اشک و استرس در گفتار مشهود است.
ناپدید شدگان قهری
خشونت ها تنها به زندان و شکنجه و اعدام ختم نمی شود. در این سالها افرادی نیز به دلائل غیرشخصی و در واقع سیاسی و عقیدتی ناپدید شده اند. به مانند زندانیان، شکنجه شدگان و اعدام شدگان، هیچ آمار قطعی ای در این خصوص وجود ندارد. اما چند گروه را به طور قطعی می توان نام برد که از جمله این ناپدیدشدگان تا تابستان ۶۷ هستند.
۳۰ مرداد ۱۳۵۹، ۱۱ تن ربوده می شوند که ۹ تن از آنها از اعضای محفل ملی بهاییان ایران بودند. ربایش در جریان جلسه محفل انجام می شود. عبدالحسین تسلیمی، هوشنگ محمودی، ابراهیم رحمانی، دکتر حسین نجی، منوچهر قائم مقامی، عطاالله مقربی، یوسف قدیمی، بهیه نادری و دکتر کامبیز صادق زاده میلانی از اعضای اولین محفل ملی بهاییان ایران پس از پیروزی انقلاب بهمن ۵۷ و هم‌چنین دو تن از بهاییان ایران به نام‌های دکتر یوسف عباسیان و دکتر حشمت‌الله روحانی، معاونین مشاوره‌ی قاره‌ای این محفل ناپدید می‌شوند و هنوز هیچ خبری از ایشان نیست. در تمام این سالها با قوت و ضعف پیگیری هایی انجام شده است و اما خانواده ها می گویند که هیچ نتیجه ای دریافت نکرده اند.
دستگیر شدگان دهه ۶۰ دیگر دسته ناپدیدشدگان اند که بسیاری شان دیگر خانواده هایشان را ندیدند. سرنوشت بسیاری از آنها مشخص است و اما هنوز هم هستند برخی که در وضعیت نامشخص به سر می برند. بعضی از ایشان پس از کشتار تابستان ۶۷ از زندان آزاد می شوند. اما بعد در پی تلاش برای پیوستن به سازمان مربوطه (عموما سازمان مجاهدین خلق) به پیک های آلوده، نیروهای دستگاه امنیتی حاکم بر می خورند، ناپدید می شوند و تا امروز دیگر خبر قطعی از ایشان در دست نیست. سیامک طوبایی یکی از این نامهایی است که اینگونه ناپدید گشته اند.
کودکان نیز از این ناپدیدشدگی قهری در امان نمانده اند. تنها برای یک نمونه در نوروز ۱۳۶۳ نوزاد چند روزه‌ای از مادر خود و برای معاینه پزشکی جدا می‌شود و نه مادر و نه هیچ کدام از بستگان دیگر موفق به دیدن این نوزاد نمی شوند. این نوزاد گلرو راحمی پور، فرزند حسین راحمی پور است. او را به بهانه قصد چک آپ و آزمایش از مادر جدا می کنند و بعد هیچ پاسخی به مادر گلرو نمی دهند. تنها دختر نیست که ناپدید شده است. پدر گلرو را تنها می گویند که اعدام شده، اما به مانند بسیاری دیگر جسدی تحویل خانواده نمی شود.
به خانواده کودکان می گوید که “شما شایستگی لازم” برای بزرگ کردن کودک را ندارید. به گفته محمد نیری، از وکلای پیگیر این پرونده ” “مصاحبه‌ای از آقای لاجوردی، رییس وقت زندان اوین، وجود دارد که در آن می‌گوید “اگر این کودکان در خانواده سالم پرورش یابند و تربیت شوند به افراد حزب‌الهی تبدیل می‌شوند’. تفکر این بوده که بچه اگر در خانواده بهتری تربیت شود، به راه پدر و مادر نمی‌رود.””
قطعا نمونه گلرو راحمی پور موردی خاص نیست و موارد بسیاری در این رابطه وجود دارند. تا کنون و در خصوص سالهای پس از پیروزی انقلاب بهمن ۵۷ بیش از ۵۰۰ موارد ناپدید شده قهری در ایران در گروه کاری ناپدیدشدگان سازمان ملل به ثبت رسیده است.
تلاش برای پاسخ به یک سوال! خشونت ها از کجا آمد؟!
انقلاب ایران در بهمن ۱۳۵۷ و روندهای پس از آن پر از خشونت است. دستکم در سالهای ابتدایی آن، تا پیش از خرداد ۶۰ اما این خشونت و میزانش با دیگر انقلاب های هم قرن، قابل قیاس نیست. تاریخ را باید از اول خواند و آن را در شرایط جغرافیایی، اجتماعی و بین المللی خودش تحلیل کرد. در سال ۱۹۷۹ جهان همچنان در تب جنگ سرد می سوزد. الگوهای انقلابی جهانی الگوهایی هستند که در انقلاب هایشان، بسیار خشونت ورزیده اند. از کوبای نیمه قرن بیستم تا روسیه اوائل قرن و فرانسه که آن زمان به خاطره ای تاریخی بدل شده بود. انقلاب بهمن ۱۳۵۷ ایران به عنوان یکی از بزرگترین و موثرترین انقلاب های قرن بیستم هم استثنائی بر قاعده نبوده و نیست.
در واقع این خشونت بخشی از الگوی زمانه است که به ادبیات انقلابیون هم وارد می شود. از خلخالی به عنوان یک فقیه شیعه تا احزاب چپ از سنتی ترین آنان تا دیگران. بیایید به اسناد آن دوره و اظهار نظر ها نگاهی بیاندازیم.
به جز جماعت روشنفکر و ملیون و دولت موقتی ها و نهضت آزادی و خلاصه جماعتی که در همان دوران هم به لیبرال بودن متهم بودند، از سویی و روحانیت سنتی غیرانقلابی که با آیت الله خمینی مخالف بود (و البته بعدها به شدیدترین وجه سرکوب شدند)، از جماعت انقلابیون چه کسی یا کسانی با این اعدامها مخالف بود؟ چه کسی می گفت که مثلا سران نظامی ارتش شاهنشاهی، نخست وزیر و مسئولین سابق نظام پیشین و الباقی افرادی که در ادبیات آن روز بقایای رژیم ستمشاهی تلقی می شدند نباید اعدام شوند؟
اساسنامه جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر به عنوان یکی از اولین جمعیت های حقوق بشری در ایران تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۵۶، یعنی زمستان پیش از انقلاب را بر پیشانی خود دارد. اما موسسین آن هم همه از روشنفکران و اهل اندیشه ای هستند که در همان سال اول انقلاب به حاشیه رانده شده و حذف شدند. در واقع به نظر می رسد که یکی از اصلی ترین مسائل، عدم هژمونی ادبیات حقوق بشری در جهان و ضدیت با خشونتی است که پس از فروپاشی اتحاد شوروی و بالاخص در قرن بیست و یکم بر جهان سایه افکند. اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ به تصویب رسید، اما ادبیات حقوق بشری در جهان سالها بعد توانست خودش را جا بیاندازد. قصد ندارم که به بهانه زمان و مکان خشونت ها را توجیه کنم. اما باید عصر و زمانه را در نظر گرفت و رویداد را در بستر زمانی و مکانی خودش فهم کرد. و البته فهم کرد و نه توجیه. خشونت ها قطعا غلط و کوچکترین جنایت غیرقابل بخشایش است. اما فهم رویداد منتهی به جنایت دستکم می تواند در جلوگیری از اسباب آن و در نتیجه عدم رویدادن دوباره یاری مان رساند.
خودمان را با خودمان مقایسه کنیم. ما ایرانی هستیم در خاورمیانه با فرهنگی که در این بخش از زمین همه ما را تحت تاثیر خود قرار داده است، رشد نموده و بالنده شده و مای ایرانی، و آن مای ایرانی انقلابی در بهمن ۵۷ در آن رشد کردیم و رشد کرده بودند. کدام تحول بنیادین در این بخش از کره زمین را سراغ داریم که بدون خشونت و یا حتی با خشونت کمی بوده باشد؟ البته می توان سیاستمدارانه سخن گفت و داد سخن سر داد که ما ملتی نمونه و به دور از خشونت بوده و هستیم. اما قدری با خودمان صادق باشیم. فرهنگ استبداد زده چندین هزاره ای ما چیزی نیست که بتوان پنهانش کرد. فرهنگ خشن مرد سالار ریشه دارمان را به همچنین. ما ایرانیان همیشه مردمی دیندار بوده ایم. اما شریعت این ادیان (البته مطابق زمان و مکان) نشانه های بسیاری از خشونت محوری با خود به همراه دارد.
نقدنامه های فراوانی به رفتار فرهنگی ما نوشته شده و هنوز هم نوشته می شود. از خلقیات ما ایرانیان جمالزاده تا سازگاری ایرانی بازرگان و جامعه شناسی های نخبه کشی و خودمانی. اما هنوز کار بسیار است و این بررسی ها برای شناختن بیشتر خودمان از پس نگاه خودستایانه ما و برخورد سیاستمدارانه روشنفکران و حاکمان بیش از پیش لازم است.
قیاس خودمان با امثال هند و عدم خشونتش خطاست. آموختن از ایشان بحثی است و قیاس خود با آنان بحثی دیگر. خواننده محترم قطعا میان فرهنگ ما، اسطوره ها و تاریخ ما در این بخش از کره زمین (خاورمیانه) با شبه قاره هند تفکیک قائل می شود. با فرید العطاس، جامعه شناس مالزیایی همراهم که از استعمار زدایی از مفاهیم علوم اجتماعی و بومی کردن آنها سخن می گوید. مفاهیم را استعمار زدایی کنیم، با بوم، تاریخ، فرهنگ و تمدن خودمان تطبیق دهیم، فهم کنیم و بعد از آنها استفاده کنیم. فراموش نکنیم که کسانی که در آن زمان شدیدترین خشونت ها را بر علیه هموطنانشان به کار گرفتند، از شخص بنیانگذار نظام تا خلخالی و بهشتی و لاجوردی و محمدی گیلانی تا بازجوها و مسئولین زندانها و هیئت مرگ سال ۶۷ و بقیه، همه دست پروردگان فرهنگی همین مرز و بوم بودند. اینان از کره ماه نیامده بودند و یا بسیاری شان دانش آموخته جای دیگری نبودند. اتفاقا دانش آموختگان آن سوی آبها (اکثریتشان) در برابر این جماعت قرار داشتند. باز تاکید می کنم ومیخواهم در ذهن خواننده گرامی میان توجیه و تلاش برای فهم واقعه، فاصله گذاری کنم. جنایت ذره اش، در هر فرهنگی به هر بهانه ای جنایت است. اما تلاش برای فهمش شناخت درد است.
خمینی، خلخالی، محمدی گیلانی و حتی غیر روحانیونی چون لاجوردی همه مدعی اتکا بر فقه و برداشت خود از فقه شیعه بودند و عمل می کردند. بسامد ارجاع مسئله به اینکه این عملشان اسلامی است و مطابق با فقه است و مانند اینها در بازجویی ها و فیلم هایی که از دادگاهها برجا مانده و کلامشان هویداست. شکنجه نه به نام شکنجه که با کلاه شرعی تعزیر اعمال می شود. ادبیات حذف مخالفین ادبیاتی مبتنی بر یک برداشت مشخص از کلماتی است که فهمی دیگر میتواند آنها را به صورت دیگری درک کند. کلماتی به مانند منافق، کافر، محارب، حربی، مفسد فی الارض، شهید، مجاهد و امثالهم هرکدام در این دیدگاه مشخص بار معنایی خود را دارد که می تواند در برداشت دیگری بار معنایی دیگری داشته باشد. در واقع ما در پسا انقلاب ایران با حاکمیت یک برداشت مشخص از فقه به طور اخص و اسلام بطور اعم مواجهیم که سیطره و سلطه و سرکوب و کشتار و اعدام را توجیه می کند و اتفاقا در میان روحانیون سنتی، این نگاه و روایت و فهم در اقلیت است. فراموش نکنیم که در همان دهه تلخ اول انقلاب مراجع و روحانیون بلند پایه بسیاری سرکوب شدند، محصور شدند، به مانند سید شریعتمداری فوت کردند و یا در انزوا در گذشتند. شاید بد نباشد که جزوه “فی سجن ولایه الفقیه” مرحوم آقا سید رضا صدر، برادر (امام) سید موسی صدر، وصی مرحوم سید شریعتمداری و فرزند مرجع بلندپایه ای چون سید صدرالدین صدر خوانده شود. طرفه اینکه جزوه در ابتدا به عربی نوشته می شد و در سالهای اخیر به فارسی ترجمه شده است.
پس تا اینجا ما با معجونی سه گانه طرفیم. شرایط جهانی، فرهنگ خودمان و قرائت سرکوب گرانه و خشونت محورانه روحانیت حاکم شده و اتباعشان از اسلام شیعی.
فراموش نکنیم که گرچه به تعبیر درستی انقلاب بهمن ۵۷ محصول شراکت نافرجام روشنفکران و روحانیون است (این تعبیر را من از آقای رضا علیجانی و در نوشته ها و سخنان ایشان وام گرفته ام)، اما روشنفکران بی سازمان که شخصیت صاحب نفوذشان نیز بیش از یکسال است که دیگر در قید حیات نیست (دکتر علی شریعتی)، توان نفوذ و سازمان دهی در میان مردمان را ندارند. و در مقابل با قدرتی با نام روحانیت و مرجعیت انقلابی ای مواجه اند که در هر ده کوچکی مُبَلّغی دارد و دستگاهی. ارتباط مالی سنتی با مردمان دارد و از قِبَلِ این ارتباط مالی سنتی و این دستگاه و سازمان روحانیت، میتواند به بسیج عمومی دست بزند. به این مسئله هم اضافه کنید که در زمان رژیم شاه، این روحانیون بودند که به اقصا نقاط کشور تبعید می شدند و در آنجا جوانان محلی اسلام، انقلاب و حرکت را از دیدگاه ایشان شناسایی می کردند و در واقع سیاسی می شدند.
با قید مورد فوق و سه گانه ای که گفته شد، حال آیا قابل توضیح است که چرا آن خشونت ها در ابتدای انقلاب و دهه اول روی داد؟
باید گفت خیر. در اینجا یک نکته ناگفته مانده است. قدرت مطلقه بدون نظارت فساد آوری که آرام آرام به مذاق رهبران نظام تازه، از صدر تا ذیل خوش آمد و آن را قبضه کردند و خیال ترکش را از سرشان به در کردند. قدرتی که اگر در ابتدا فرضشان بر این بود آن را در دست بگیرند و ایده هایشان را پیاده کنند، اما بعد نه ایده که همان قدرت بدل به ایده اصلی و محور خواستشان شد. نشانه های این قدرت محوری و خوش آمدن قدرت در ادبیات حاکمان تازه بر تحت نشسته و تلاش بر حفظ آنها زیاد است که باید در فرصتی دیگر و در مجالی دیگر بصورت مفصل ذکر شود. شاید خود این نکته نقطه آغازی بر یک فصل پژوهشی باشد.
عوامل ذکر شده، هژمونی قدرت و سرکوب و شرایط جنگی دستکم بخش اصلی عواملی هستند که سبب سازان خشونت های دهه اول انقلاب اند. از همان ابتدا قربانی گرفته اند و به کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ منجر شده اند. و البته پس از آن هم با شدت و ضعف همچنان قربانی میگیرند. یکی قوی تر می شود و دیگری ضعیف تر. اما ترکیب انگار همان است که بود.
تابستان ۶۷. جنگ پایان می یابد. جنگی که برای اقتدارگرایان حاکم بر ایران “نعمت” بوده و توانسته اند به بهانه آن هژمونی خود را با سرکوب و خشونت و اعدام و فاجعه آفرینی حاکم کنند. حال زندانها پر است از زندانیان سیاسی. بنیانگذار نظام وضعیت جسمانی مناسبی ندارد و ماههای آخر حیاتش را میگذراند. بنیانگذاری که در زمانی که بر تخت قدرت نشست دستکم سه منبع مشروعیت داشت. رهبر فرهمند برآمده از انقلاب بود، مرجع تقلید بود و بعد رهبر مورد تائید قانون اساسی شد. پروژه حذف قائم مقام رهبری هم از ماهها قبل کلید خورده است و برادر دامادش در مهرماه ۱۳۶۶ اعدام شده است. بازیگردانان عرصه سیاست آن روزها نیک می دانند که با رهبر شدن شیخ حسینعلی منتظری بساط سیطره تمام عیارشان بر تمامیت منابع ایران برهم می خورد. آنان که بازماندگان حزب جمهوری اسلامی اند و این روزها بر کرسی ریاست سه قوه و دستگاههای امنیتی ایران تکیه زده اند. ایشان می دانند که باید برای این زندانیان سیاسی برای دوران پس از مرگ بنیانگذار نظام فکری بکنند. رهبر بعدی تنها رهبری بر مبنای قانون اساسی خواهد بود. اگر این حجم زندانیان سیاسی به مرور از زندان آزاد شوند، با سابقه دهه کشتاری که گذشته می توانند پایه های قدرت آنها را بلرزانند و روزگار را زیر و زبر کنند. پس باید پاکسازی شوند. هم نسلی از نیروی بالقوه معترض که انقلاب بهمن ۵۷ و سرکوب ها را پس پیشانی دارد حذف می شود، هم تا سالها عاملی برای ارعاب دیگرانی می شود که فکر مخالفت به سرشان می زند و هم جامعه را چنان می ترساند که می توانند با تکیه بر این ترس عمومی، با سیاست النصر بالرعب حکومت کنند. پس دست به هولوکاست ایرانی تابستان ۶۷ می زنند. روندی که عملیات فروغ جاویدان/مرصاد بهانه آن می شود نه دلیلش.
۲۸ سال بعد. کشتار دسته جمعی دیگر
تمام این بحث ها شده و می شود تا تجربیات تلخ تکرار نشود. اما ۲۸ سال پس از تابستان ۶۷، در تابستان ۹۵ بار دیگر فاجعه تکرار شد. دوشنبه سیاه در زندان رجائی شهر ۲۵ زندانی کرد اهل سنت را قربانی می کند و بزرگترین اعدام دسته جمعی پس از کشتار ۶۷ بار دیگر رقم می خورد.
بیست و نه سال پس از تابستان خونبار ۶۷، و یکسال پس از بزرگترین کشتار زندانیان عقیدتی پس از ۶۷، نه آخرتی آباد شده و نه معنویتی و روحیه ای عظمت داده شده. اتفاقا قربانی اصلی همین معنویت و روحیات است که امروز در جامعه ایران به یغما رفته است. وب سایت آفتاب نیوز در خرداد ماه سال گذشته در گزارشی از ۱۰ هزار تن فروش از متاهل تا کارمند فقط در تهران خبر می دهد و می نویسد که “برخی افراد برای کار راه انداختن و عبور از بوروکراسی اداری از زنان تن فروش استفاده می کنند.” اسفند سال گذشته نیز رئیس کمیته امداد از ۱۱ میلیون زیر خط فقر در ایران می گوید. وب سایت میدان در ۴ مهر ماه سال گذشته از مواجه ۶۶ درصد زنان ایرانی با خشونت خانگی خبر می دهد و خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، در آبان ماه ۱۳۹۵ از هر ۹ ثانیه یک خشونت در کشور خبر می دهد و جای “کلینیک روانشناسی شهر” را خالی می بیند. یکی از اصلی ترین قربانیان این خشونت ها هم کودکان اند و مرتب خبر از موارد تجاوز و قتل کودکان به گوش می رسد. وضعیت زندانها، فشارها و شکنجه های سفید و انفرادی ها و اعتصاب غذاهای از پی آن هم دیگر اخباری نیست که در عصر رسانه بتوان آنها را از شهروندان یک جامعه پنهان کرد.
حال باید از کسانی و از همراهان و هم نظران کسانی که سیکل باطل خشونت را در اولین روزهای انقلاب آغاز کردند، به عفو عمومی ها تن ندادند، تحت تاثیر گفتار روز و با ابزار کردن برداشتشان از فقه و با لذت بانوی قدرت را در آغوش کشیدن، بر ایران حکم راندند پرسید که آیا توانستند به وعده های خود جامه عمل بپوشانند؟ پاسخشان را وجدانهای آگاه و تاریخ به صراحت می دهند و خواهند داد.

منتشر شده در دوماهنامه میهن: http://mihan.net/1396/07/10/1200/